Antibiotica

Werking

Een antibioticum doodt bacteriën (dit noemt men een bactericide antibioticum) of remt de groei van bacteriën (dit noemt men een bacteriostatisch antibioticum). Een voorbeeld van een bactericide antibioticum is Enrofloxacine (v.b. medicijn Baytril). Een voorbeeld van een bacteriostatisch antibioticum is bijvoorbeeld Doxycycline (v.b. medicijn Doxoral). We moeten de werking van een antibioticum niet uit het oog verliezen en zeker niet overschatten. Een antibioticum geneest namelijk niet de ontsteking, dat moet het lichaam zelf doen. De bacteriën worden alleen gedood of sterk geremd in hun groei, waardoor het lichaam in verhouding een betere kans krijgt om de ziekte aan te vechten.

Naamgeving

Vaak wordt gedacht dat antibiotica en penicilline twee woorden voor hetzelfde zijn. Dat is niet correct. Penicilline is een aanduiding van een groep van antibiotica, maar niet elk antibioticum is penicilline. Een voorbeeld van een penicilline is amoxycilline. Om het nog verwarrender te maken heeft een geneesmiddel ook altijd nog een merknaam.

Keuze van een antibioticum

De keuze voor een antibioticum hang af van een aantal factoren. Allereerst met welke bacteriën heeft men te maken en hoe is de gevoeligheid is van die bacterie voor een antibioticum. Om dit te bepalen moet een bacteriologisch onderzoek worden gedaan en een antibiogram. Idealiter zouden deze onderzoeken altijd moeten worden gedaan, maar helaas is dit praktisch gezien niet altijd mogelijk. Bijvoorbeeld bij een longontsteking is het heel lastig materiaal te verzamelen voor een bacteriekweek. Men moet dan onder narcose een longspoeling moeten doen om een betrouwbare kweek te maken. Dit is erg ingrijpend en, vooral bij een longontsteking, niet zonder risico! In zulke gevallen kiest men een breed spectrum antibioticum (dat heel veel verschillende soorten bacteriën aanpakt), waarvan men weet dat het de belangrijkste verwekkers van een longontsteking aanpakt en dat goed in het longweefsel doordringt. Dit laatste is gelijk een tweede criterium voor de keuze; rekening houden worden met de lokatie van de infectie. Niet elk antibioticum dringt even goed door in alle weefsels en het is van belang dat het antibioticum de plek van de infectie in een voldoende werkzame concentratie bereikt.

Daarnaast moet rekening worden gehouden met de eigenschappen van de patiënt zelf, zoals de diersoort, het ras, de leeftijd, lever- en nierfunctie en eventuele individuele overgevoeligheden (bijvoorbeeld allergische reacties op penicilline). Katten kunnen bijvoorbeeld bij het ingeven van trimethoprim-sulfa (v.b. medicijn Sulfatrim) preparaten via de bek enorm gaan kwijlen en schuimbekken, terwijl honden de tabletten zonder problemen kunnen innemen. Bij het geven van Enrofloxacine (v.b. medicijn Baytril) aan jonge dieren die nog volop groeien, loopt men het risico op kraakbeenbeschadiging. Lever en nierfunctie zijn van belang, omdat alle antibiotica via de lever en/of nieren moeten gemetaboliseerd. Als lever en/of nieren niet goed functioneren, ontstaat relatief gemakkelijker een overdosering met vergiftigingsverschijnselen. De dosering kan natuurlijk worden aangepast, maar als het mogelijk is, dan kiezen we liever bij een verminderde leverfunctie een antibioticum dat voornamelijk door de nieren wordt uitgescheiden en bij een verminderde nierfunctie juist een antibioticum dat voornamelijk door de lever wordt uitgescheiden.

Meer info